Funkcjonowanie „białych kołnierzyków” w warunkach izolacji penitencjarnej
DOI:
https://doi.org/10.7420/AK2017ESłowa kluczowe:
izolacja penitencjarna, white collar crime, kryminologiaAbstrakt
‘White collars’ are perpetrators who do not fit the image of a ‘typical criminal’. They are often esteemed and enjoy a high position in society, while their crimes are part of the professional sphere and often occur ‘on the margins’ of legal activity. They also include people who – unlike ordinary criminals – risk losing their prestige, reputation and professional position. Their criminal activity is often seen as a mistake or omission, rather than as an intentional violation of the law. It would seem that ‘white collars’ are not a large group and that their crimes are not easily detected. They are not viewed as dangerous offenders who should be isolated. This is due to their personal traits, their modus operandi and the nature of their crimes, particularly as the latter are hard to detect, as well as to the fact that they have better access to high-quality legal aid than their less educated and wealthy counterparts. In prison, ‘white collars’ form a group which is difficult to define because of their small number. However, taking into account that Poland has seen a drop in the number of criminal offense in recent years, with a concomitant rise in the number of economic crimes, the number of ‘white collars’ in penitentiary facilities will surely grow steadily, particularly if a punitive criminal policy is pursued. From the viewpoint of criminal science, ‘white collars’ remain an unstudied phenomenon in Poland. Nor are there any studies of how ‘white collars’ cope with the conditions of life in prison. Looking for answers to these questions, the Author approached the authorities of one of the largest (the third in size) penitentiary facilities in the Olsztyn region with a request to access the prison archives. She examined the archival prison records of individuals who had served a sentence of imprisonment between 2005 and 2015 in order to identify a group of ‘white collars’. The selection criteria were as follows:- Final conviction for an economic crime/crimes- The crime was committed in connection with the person’s professional activity- Holders of a university/higher degree - Having a stable legal source of income.Individuals fulfilling the above criteria were considered as belonging to the category of ‘white collars’. It was found that during the period in question only two inmates detained at the facility matched the criteria, which justified further qualitative research. A case study was then conducted based on the archival personal records, parts A and B, which the prison made available to the Author. The Author looked specifically at documents like court sentences along with their justification, parole decisions made by penitentiary courts, probation reports, psychological opinions, as well as notes compiled by the inmates’ supervisors based on conversations with them. Because both of the inmates were serving their sentences within the framework of a programme system, the scope and nature of their personal programmes, including any updates, were also assessed. The records provided a glimpse into the perpetrators’ social and demographic status, including their financial and family status, as well as an overview of their previous life in society and, finally, in penitentiary conditions. The qualitative research undertaken by the Author did not make it possible to draw general conclusions, particularly since the cases studied were so few. But one can compare the studied perpetrators to the ‘statistical’ or ‘typical’ inmate doing time in prison. The literature on the subject indicates that most such inmates are single, young, unemployed, without work habits, they have gaps in their education, are alcohol or substance abusers and come from difficult homes. In prison, they lack external support, which makes their later social adaptation more difficult.The perpetrators studied as part of the research described here were much older and better educated than ‘typical’ convicts. They were relatively well-off, with stable incomes, and came from non-pathological homes. Their families were also evaluated positively by probation services, the police and neighbours. Before their stay in prison they had been involved in community initiatives, they were good husbands and fathers, active in the local community and the Church, without alcohol or substance abuse problems. While serving their sentences they received support from family and figures of authority esteemed in the local community. The Prison Service considered them well adapted to prison conditions, calm, often rewarded, obeying the rules, active, highly respected by other inmates, willingly performing unpaid work in behalf of the penitentiary facility and cooperating with the prison administration. The research material presented only represents two cases; it therefore does not make it possible to draw general conclusions, yet it does highlight certain problems and areas for further research. At the same time it is for the Author a point of departure for reflection on the legal and judicial level of sentences against ‘white collars’ and the way such sentences are enforced
Bibliografia
A. Bałandynowicz, Granice depenalizacji w systemie kontroli przestępczości ekonomicznej w Polsce, w: S. Pikulski, M. Romańczuk-Grącka (red.), Granice kryminalizacji i penalizacji, Olsztyn 2013.
J. Błachut, A. Gaberle, K. Krajewski, Kryminologia, Gdańsk 2007.
Sz. Buczyński, M. Duda, Przestępczość związana z żywnością z perspektywy white collar crime, w: W. Pływaczewski, R. Płocki (red.), Nielegalny rynek żywności. Skala i możliwości przeciwdziałania, Szczytno 2013.
M. Budyń-Kulik, M. Kulik, Zasadność przesłanek decydujących o warunkowym przedterminowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności, w: A. Michalska-Warias, I. Nowikowski, J. Piórkowska-Flieger (red.), Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Bojarskiemu, Lublin 2011.
P. Chorbot, Przestępczość białych kołnierzyków w świetle amerykańskich teorii kryminologicznych, „Białostockie Studia Prawnicze” 2009, nr 6.
A. Cottino, White-Collar Crime, w: C. Summer (red.), The Blackwell Companion to Criminology, Blackwell Publishing, Malden, Mass. 2004.
T. Cyprian, Przestępstwa gospodarcze, Warszawa 1969.
K.A. Fredericks, R.E. McComas, G.A. Weatherby, White Collar Crime: Recidivism, Deterrence, and Social Impact, „Forensic Research & Criminology International Journal” 2016, t. 2, http://medcraveonline.com/FRCIJ/FRCIJ-02-00039.pdf [dostęp: 28.06.2016].
A. Gaberle, Patologia społeczna, Warszawa 1993.
J. Gobert, M. Punch, Because They Can: Motivations and Intent of White-Collar Criminals, w: H.N. Pontell, G.L. Geis (red.), International Handbook of White-Collar and Corporate Crime, Springer, New York 2007.
C. Gofroń, O pojęciu i systematyce przestępstw gospodarczych, „Państwo i Prawo” 1959, z. 7.
O. Górniok, Przestępczość gospodarcza. Wybrane przejawy i uwarunkowania, Katowice 1986.
S.P. Green, The Concept Of White Collar Crime in Law and Legal Theory, „Buffalo Criminal Law Review” 2004–2005, nr 8.
A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2012.
T. Hirschi, M. Gottfredson, Causes of White-Collar Crime, „Criminology” 1987, t. 25, nr 4.
Z. Hołda, K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 1998
B. Hołyst, Kryminologia, Warszawa 1994.
B. Janiszewski, Dolegliwość jako element współczesnej kary kryminalnej, w: Przestępstwo – kara – polityka kryminalna. Problemy tworzenia i funkcjonowania prawa. Księga jubileuszowa z okazji 70. Rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, red. J. Giezek, Zakamycze 2006.
A. Kosyło, Kara pozbawienia wolności za przestępstwa gospodarcze w prawie ukraińskim, [w:] Pozbawienie wolności – funkcje i koszty. Księga Jubileuszowa Profesora Teodora Szymanowskiego, red. A. Rzepliński, I. Rzeplińska, M. Niełaczna, P. Wiktorska, Warszawa 2013.
M. Kotowska, Zagrożenie zjawiskiem korupcji ze strony członków zorganizowanych grup przestępczych z perspektywy funkcjonariuszy Służby Więziennej, „Studia Prawnoustrojowe” 2015, nr 27.
J. Kraciuk, Przestępstwa gospodarcze w przedsiębiorstwach i sposoby ich przeciwdziałania, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2012, nr 51.
K. Krajewski, Czy więzienie jest skuteczne? Uwagi na marginesie amerykańskiej dyskusji na temat wpływu kary pozbawienia wolności na rozmiary przestępczości, w: Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Andrzeja Gaberle, Wolters Kluwer 2007.
J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie z reszty kary pozbawienia wolności, Warszawa 2010.
S. Lelental, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2001.
S. Lelental, Warunkowe przedterminowe zwolnienie w orzecznictwie Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych w latach 2000 (II półrocze) –2002, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2003, nr 40/41.
L. Lernell, Uwagi o pojęciu przestępczości gospodarczej, „Państwo i Prawo” 1959, z. 11.
R.L. Lippke, Crime Reduction and Length of Prison Sentences, „Law and Policy” 2002, nr 1.
K. Miszewski, Zabójcy w więzieniu. Adaptacja więźniów długoterminowych do warunków izolacji, Warszawa 2016.
H. Machel, Współczesne problemy polskiego więziennictwa, w: Z. Jasiński, A. Kurek, D. Widelak (red.), W dziewięćdziesięciolecie polskiego więziennictwa. Księga jubileuszowa, Opole 2008.
A. Mucha, Struktura przestępstwa gospodarczego oraz okoliczności wyłączające bezprawność czynu w prawie karnym gospodarczym, Warszawa 2013.
I. Nagel, J. Hagan, The Sentencing of White-collar Criminals in Federal Courts: A socio-legal Exploration of Disparity, „Michigan Law Review” 1992, nr 80.
I. Niewiadomska, Opinie skazanych dotyczące pozbawienia wolności jako wskaźnik adaptacji warunków adaptacji więziennej, w: M. Kuć, I. Niewiadomska (red.), Kara kryminalna. Analiza psychologiczno-prawna, Lublin 2004.
S. Pawela, Kodeks karny wykonawczy. Praktyczny komentarz, Warszawa 1999.
F.S. Perri, White-Collar Criminals: The ‘Kinder, Gentler’ Offender?, „Journal of Investigative Psychology and Offender Profiling” 2011, nr 8.
M.G. Pickholz, J.M. Pickholz, Grand Jury secrecy and the administrative agency: balancing effective prosecution of white collar crime against traditional safeguards, „Wash & Lee Law Review” 1979, t. 36, nr 4.
T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1977.
P. Piotrkowski, Rozbój – uwarunkowania psychospołeczne, motywacja i racjonalność sprawców, Warszawa 2011.
M. Płatek, Nowy etap w dyskusji nad karą pozbawienia wolności, „Państwo i Prawo” 2009, nr 1.
W. Pływaczewski, L. Sklepkowski, Tendencje rozwojowe zorganizowanej przestępczości gospodarczej w Polsce, w: S. Lelental, M. Zajder (red.), Kryminalistyczne i prawne problemy współczesnej przestępczości, Szczytno 1995.
E. Pobłocki, W. Kowalski, Osadzeni sprawiający trudności wychowawcze wywodzący się ze środowiska przestępczości zorganizowanej, w: B. Hołyst, S. Redo (red.), Problemy więziennictwa u progu XXI w., I Polski Kongres Penitencjarny, Kalisz 1996.
Z. Hołda, K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 2005.
G. Potter, L. Gaines, Underwords and Upperworlds: The Convergence of Organized and White-Collar Crime, w: J. Helmkamp, R. Ball, K. Townsend (red.), Proceedings of the Academic Workshop: Definitional Dilemma: Can and Should There be a Universal Definition of White Collar Crime? White Collar Crime, National White Collar Crime Center Training and Research Institute, Morgantown, West Virginia 1996.
J. Helmkamp, R. Ball, K. Townsend (red.), Proceedings of the Academic Workshop: Definitional Dilemma: Can and Should There be a Universal Definition of White Collar Crime? White Collar Crime, National White Collar Crime Center Training and Research Institute, Morgantown, West Virginia 1996.
P.H. Robinson, J.M. Darley: Does Criminal Law Deter? A Behavioral Science Investigation, „Oxford Journal of Legal Studies” 2004, nr 2.
N. Shover, A. Hochstetler, Choosing White-Collar Crime, Cambridge University Press 2006.
S.S. Simpson, D. Weisburd, Introduction, w: S.S. Simpson, D. Weisburd (red.), The Criminology of White-Collar Crime, Springer-Verlag, New York 2009.
J. Skorupka, Prawo karne gospodarcze – zarys wykładu, Warszawa 2005.
J.C. Spencer, White-collar Crime, w: T. Grygier, H. Jones, J.C. Spencer (red.), Criminology in Transition, Tavistock, London 1965.
B. Stańko-Kawecka, Wykonywanie kary pozbawienia wolności z perspektywy współczesnej penologii, w: P. Szczepaniak (red.), Polski system penitencjarny. Ujęcie integralno-kulturowe, Warszawa 2013.
P. Stępniak, Dylematy pracy penitencjarnej z więźniami odbywającymi skrajnie długie kary pozbawienia wolności, „Archiwum Kryminologii” 2014, t. XXXVI.
P. Stępniak, System programowanego oddziaływania w opiniach więźniów, „Archiwum Kryminologii” 2009, t. XXXI.
E.H. Sutherland, White-Collar Criminality, „American Sociological Review” 1940, nr 1.
E.H. Sutherland, White Collar Crime, New York 1949.
R. Szczepanik, Stawanie się recydywistą. Kariery instytucjonalne osób powracających do przestępczości, Łódź 2015.
G.B. Szczygieł, Pomoc postpenitencjarna z perspektywy wykluczenia społecznego skazanych, w: E.M. Guzik-Makaruk, E.W. Pływaczewski (red.), Wybrane prawne, kryminologiczne i medyczne aspekty wykluczenia społecznego, Temida 2, Białystok 2016.
G.B. Szczygieł, Punitywność systemu karnego a warunkowe przedterminowe zwolnienie, „Nowe Prawo” 1988, nr 2–3.
G.B. Szczygieł, Skazani – członkowie grup przestępczych w ocenie funkcjonariuszy Służby Więziennej, „Archiwum Kryminologii” 2007–2008, t. XXIX–XXX.
A. Szymanowska, Wyzwania wobec działań penitencjarnych i postpenitencjarnych w świetle zmian demograficznych uwięzionych, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2016.
T. Szymanowski, Recydywa w Polsce. Zagadnienia prawa karnego, kryminologii i polityki karnej, Warszawa 2010.
T. Szymanowski, Z. Świda, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 1998.
J. Śpiewak, Warunkowe zwolnienie w kodeksie karnym i kodeksie wykonawczym, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 1998 nr 20/21.
Z. Świda, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 1998.
U.S. Department of Justice, Federal Bureau of Investigation, White Collar Crime: A Report to the Public, Washington, D.C. 1989.
D. Weisburd, E. Waring, White-Collar Crime and Criminal Careers, Cambridge University Press, Cambridge 2001.
L. Wilk, Przestępczość gospodarcza – pojęcie, przyczyny, sprawcy, „Edukacja Prawnicza” 2012, nr 10(136).
D. Wójcik, Racjonalność sprawców przestępstw przeciw mieniu – implikacje dla profilaktyki i resocjalizacji, „Ogrody Nauk i Sztuk” 2012, nr 2.
A. Zientara, Przestępstwo nadużycia zaufania z art. 296 kodeksu karnego Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
S. Żółtek, Prawo karne gospodarcze w aspekcie zasady subsydiarności, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Art. 11 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1231.) przyznaje autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego (w tym publikacji periodycznej) wydawcy, zaś do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie - ich twórcom. Pomimo, że przeważnie na treść utworów zbiorowych składają się utwory wielu autorów, to inicjatorem ich powstanie jest wydawca, któremu ustawa przyznała autorskie prawa majątkowe do całości takiego utworu jako takiego, czyli prawo do decydowania o sposobach eksploatacji i otrzymywania wynagrodzenia. Do poszczególnych części utworu zbiorowego, poszczególnych utworów, prawo przysługuje ich twórcom, chyba że przeniosą je na wydawcę.
Na platformie udostępniane są poszczególne artykuły wraz z zestawem metadanych tylko jeżeli autorzy wyrazili zgodę na wykorzystanie utworu (publikacji naukowej) na tym polu eksploatacji. Dostrzegając korzyści społeczne, jakie daje otwarty bezpłatny dostęp do publikacji prawniczych, Instytut Nauk Prawnych PAN jako Wydawca czasopisma, korzystając z legitymacji ustawowej, zadecydował o opublikowaniu całych woluminów periodyku.
Autorzy artykułów opublikowanych w czasopiśmie, zainteresowani udostępnieniem publikacji w sposób otwarty, proszeni są o kontakt z Wydawcą w sprawie zawarcia umowy licencyjnej.