Międzywojenni kasiarze. Analiza środowiskowa na przykładzie Warszawy

30,000,000 złotych ukradli kasiarze [30,000,000 PLN stolen by safe-robbers], „ABC – Nowiny Codzienne”, 16.11.1936, nr 239, s. 2.

Archiwum Państwowe w Płocku, zespół aktowy Więzienia w Płocku, sygn. 244.

Archiwum Państwowe w Warszawie, zespół aktowy Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Narodzenie NMP w Warszawie (Leszno), 1885, sygn. 23.

Archiwum Państwowe w Warszawie, zespół aktowy Urzędu Śledczego m.st. Warszawy, sygn. 265, 326, 475, 737, 772, 789, 950, 1146, 1308, 1369, 1516, 1544, 1724, 1789, 1840, 1867, 1876, 1884, 1938, 1941, 1972, 1995, 2000, 2018, 2022, 2032, 2034, 2088, 2266, 2355, 2356, 2359, 2379, 2390, 2406, 2410, 2440, 2475, 2481, 2559, 2624, 2697, 2785, 2980, 3015, 3093, 3095, 3623, 3780, 3819, 3828, 3843, 3883, 3892, 3946, 3947, 3955, 3977, 4012, 4167, 4200, 4599, 5310.

Archiwum Państwowe w Warszawie, zespół aktowy Więzienia Karnego Warszawa-Mokotów, sygn. 3105, 3465, 4383, 4480, 5800.

Aresztowanie kasiarza zbiegłego z byłej Czechosłowacji [Fugitive safe-robber from former Czechoslovakia arrested], „Głos Poranny”, 8.04.1934, nr 98, s. 6.

Asy kasiarstwa na ławie oskarżonych [Safe-cracking aces in the dock], „Nasz Przegląd”, 27.04.1937, nr 121, s. 13.

Banda Szpicbródki i terroryści więzienni na ławie oskarżonych [Szpicbródka’s Gang and the prison terrorists on trial], „Gazeta Polska”, 5.09.1932, nr 247, s. 4.

Banda zuchwałych włamywaczów osadzona w więzieniu. Nieudały plan okradzenia KKO w Radomiu [Gang of cheeky picklocks sent to prison. An unsuccessful plan to rob the Municipal Savings Bank in Radom], „Nasz Przegląd”, 18.05.1939, nr 138, s. 13.

Białek S., Wincenty Brocki.Kasiarz, szopenfeldziarz i mentor „Szpicbródki” w świetle przedwojennego dossier [Wincenty [Vincent] Brocki. Safe-breaker, store burglar, and Szpicbródka’s mentor, according to the pre-war dossier], „Przegląd Archiwalny IPN” 2016, t. 9, s. 71–81.

Bilans kasiarstwa [Safe-robbery rates], „Robotnik”, 24.01.1936, nr 26, s. 6.

C. hr. Zan., Notatnik. Antek-Cham i Hipek-Wariat [Diary. Antek-Cham and Hipek-Wariat], „Rzeczpospolita”, 5.12.1928, nr 348, s. 4.

Elita świata przestępczego zebrała się na pogrzebie żony kasiarza [The criminal elite gathered for the funeral of a safe-breaker’s wife],5-ta rano,4.01.1936, nr 4, s. 3.

Fraszka. Co robić? [A trifle. What can be done?], „ABC. Nowiny Społeczne”, 18.10.1930, nr 293, s. 3.

„Hipek-Wariat” zmarł w więzieniu [‘Hipek-Wariat’ died in prison], „Nasz Przegląd”, 1.01.1930, nr 1, s. 12.

Kasiarz – arystokrata złodziejski, król świata przestępczego [Safe-breaker – an aristocrat among thieves, king of the crime world], „Gazeta Polska”, 9.06.1931, nr 156, s. 8.

Kasiarz litewski aresztowany w Wilnie[Lithuanian safe-breaker arrested in Vilnius], „ABC”, 21.08.1921, nr 247, s. 10.

Kasiarz zamordowany przez kolegę [Safe-breaker murdered by his friend],„Kurier Warszawski”, 1.01.1939, nr 1, s. 37.

Likwidacja międzynarodowej szajki kasiarzy w Warszawie [International safe-cracking ring broken up in Warsaw], „Robotnik”, 30.07.1927, nr 207, s. 1.

Łastik S., Studzieniec [Studzieniec], Książka i Wiedza, Warszawa 1965.

Międzynarodowy kasiarz ujęty w Stanisławowie [International safe-breaker captured in Stanisławów], „Chwila”, 29.12.1934, nr 99, s. 8.

Miliony, które do ludzi nie wrócą… Kto traci, a kto zarabia na torze wyścigowym? [The millions which people will never get back… Who wins and who loses at the racetrack?],„Rzeczpospolita”, 26.05.1928, nr 154, s. 7.

Mistrzowie wytrychów pod kluczem. Uczeń „Szpicbródki”, doktór i inżynier. Wielki sukces gdyńskiej milicji [Lockpicking masters behind bars. Szpicbródka’s apprentice, a doctor, and an engineer. A huge success of the Gdynia militia], „Dziennik Bałtycki”, 14.04.1948, nr 102, s. 1.

Najście kasiarzy na pałac biskupa gr.-kat. w Przemyśli. W walce z policją jeden kasiarz został zabity [Safe-breakers descend on the bishop’s palace in Przemyśl. One burglar killed in a fight against the police], „Gazeta Polska”, 14.07.1939, nr 193, s. 7.

Niebezpieczni bandyci i złodzieje zesłani przez władze do Berezy Kartuskiej [Dangerous thieves and thugs sent to BerezaKartuska Prison by the authorities], „Gazeta Szamotulska”, 8.01.1938, nr 4, s. 2.

Niefortunna wyprawa kasiarzy [A safe-breakers’ misadventure], „Robotnik”, 1.07.1925, nr 178, s. 6.

Niefortunna wyprawa trzech kasiarzy [The misadventure of three safe-breakers], „Nowy Kurier Warszawski”, 29.04.1940, nr 100, s. 2.

Nieudana wyprawa z Rumunii. Przybyłych na gościnne występy włamywaczy zaaresztowała policja [An unsuccessful excursion from Romania. Burglars who arrived for guest performances were arrested by the police], „Dzień Dobry”, 29.04.1938, nr 117, s. 12.

Obławy policyjne [Police round-ups], „Kurier Warszawski”, 12.02.1939, nr 45, s. 6.

Ograbienie kasy urzędu gminnego [Robbing the till at the local council offices], „Kurier Warszawski”, 16.10.1937, nr 285, s. uzupełnić.

P.H., Złodziej [Thief], „W Służbie Penitencjarnej”1937, nr 17, s. 7.

Patrz!... [Look!], „Pod Pręgierzem”, 11.1935, nr 36, s. 1.

Pawłowski E. (red.), Księga pochowanych żołnierzy poległych w II wojnie światowej. Żołnierze podziemnych formacji niepodległościowych [A Book Commemorating the Soldiers Killed in World War II. Soldiers of Underground Resistance Formations], t. II, Oficyna Wydawnicza Ajaks, Pruszków 1994.

Po „Hipku Wariacie” – „Antek Cham”. Drugi proces o mord przy ul. Foksal w Warszawie [First HipekWariat, now Antek Cham. The second trial regarding the murder in Foksal St., Warsaw], „Ilustrowany Kurier Codzienny”, 2.07.1930, nr 174, s. 12.

Poznajmy sztuczki złodziejskie, aby umieć się od nich uchronić [Let’s learn the thieves’ tricks of the trade in order to protect ourselves from them],„Dzień Dobry”, 13.11.1931, nr 312, s. 7.

Rekiny i płotki [Sharks and small fry], „Kurier Warszawski”, 2.02.1935, nr 331, s. 5.

Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 1928–1929 [Annual Statistical Report of the Republic of Poland. 1928–1929], Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 1929–1930.

Rodak M., Mit a rzeczywistość. Przestępczość osób narodowości żydowskiej w II Rzeczypospolitej. Casus województwa lubelskiego [Myth vs Reality. Crimes of People of Jewish Descent in the Second Republic of Poland – The Case of the Lublin Province], Neriton, Warszawa 2012.

Rodak M., Pospolitacy, cuwaksi, powrotowcy. Osadzeni w Więzieniu Karnym Warszawa-Mokotów (1918–1939) [Conscripts, First-Time Convicts, and Reoffenders. Serving Time in Warsaw-Mokotów Prison (1918–1939)], Instytut Historii PAN, Neriton, Warszawa 2017.

Samobójstwo kasiarza żydowskiego w Gdańsku [The suicide of a Jewish safe-breaker in Gdańsk], „Kurier Poznański”, 22.09.1937, nr 433, s. 2.

Sensacyjne wykrycie „kasiarzy” [A sensational discovery of safe-robbers], „Kurier Warszawski”, 10.11.1926, nr 309, s. 3.

Sitkowski A., Statystyka przestępczości zawodowej na terenie Warszawy [Statistics on professional crime in Warsaw], „Archiwum Kryminologiczne” 1933, t. 1, z. 3–4.

„Szpicbródka” król kasiarzy warszawskich osadzony w Koronowie [‘Szpicbródka’, king of Warsaw’s safe-breakers, detained in Koronowo], „Dziennik Poznański”, 15.12.1938, nr 288, s. 6.

ŚleszyńskiW.,Obóz odosobnienia w Berezie Kartuskiej 1934–1939 [Detention Camp in BerezaKartuska 1934–1939], Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2003.

Środek konieczny [A necessary measure], „Rzeczpospolita”, 11.12.1928, nr 353, s. 8.

Świat przestępczy w żałobie na pogrzebie króla kasiarzy [Criminals in mourning at the funeral of the king of safe-robbers], „Dzień Dobry i Kurier Czerwony”, 30.09.1937, nr 271, s. 4.

Tragiczny koniec kasiarza [The tragic end of a safe-breaker], „Kurier Warszawski”, 24.09.1937, nr 263, s. 5.

Udaremniona wyprawa kasiarzy. Sensacyjny proces w Sądzie Okręgowym [A thwarted safecracking. The sensational District Court trial], „Kurier Lubelski”, 13.03.1932, nr 73, s. 5.

Udaremniony zamach spółki kasiarzy warszawskich i lubelskich na sklep jubilerski. Podkop pod domem przy ul. Krakowskie Przedmieście 13 [The thwarted attempt on a jewellery shop by safe-breakers from Warsaw and Lublin. Tunneling under no. 13 in KrakowskiePrzedmieście St.], „Ziemia Lubelska”, 6.09.1927, nr 244, s. 3.

Ujęcie bandyty zbiega [Apprehension of a thug fugitive], „Robotnik”, 27.02.1920, nr 57, s. 6.

Walka techniki z kasiarzami. Obrona kas ogniotrwałych przed włamaniem [A battle of technology with safe-breakers.Fireproof tills protected against theft], „Kurier Czerwony”, 25.02.1933, nr 46, s. 6.

Warta R., Załuski M., Kiedyś złodziej to był złodziej [When a thief was a thief], Nowości. Dziennik toruński, http://www.nowosci.com.pl/archiwum/a/kiedys-zlodziej-to-byl-zlodziej,11028768/[dostęp: 28.02.2018].

Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Zieliński Stefan, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku [List of Polish Legionnaires 1914–1918. Zieliński Stefan, Józef Piłsudski Museum in Sulejówek],http://wykaz.muzeumpilsudski.pl/wykaz-legionistow/wykaz/legionista/34957-zielinski[dostęp: 1.03.2018].

Wyrok w sprawie „Szpicbródki” [A verdict in Szpicbródka’s case], „Robotnik”, 14.09.1932, nr 316, s. 1.

Z dziedziny kryminalistyki. Chcąc skutecznie walczyć ze złem, trzeba je poznać. Rozpruwacze kas. Śmietanka złodziejskiego świata [The area of forensics. If you want to fight evil effectively, you have to get to know it. Rippers of tills. The cream of the crop of the world of thieves], „ABC. Nowiny codzienne”, 17.11.1926, nr 54, s. 4.

Z pociągu w ręce wywiadowców [From the train into the hands of investigators], „Ziemia Lubelska”, 25.09.1931, nr 260, s. 3.

Za trzy tygodnie 3 kasiarzy warszawskich stanie prze Sądem Doraźnym [In three weeks, three Warsaw safe-breakers will stand before an Emergency Court], „Ziemia Lubelska”, 9.10.1931, nr 274, s. 3.

Zandberg A., „Niewolnicy strzykawki”, „czciciele koko”, „eteromani”… Środowisko konsumentów narkotyków w dwudziestoleciu międzywojennym [‘Slaves of the syringe’, ‘worshipers of cocaine’, ‘ethermaniacs’... The society of narcotics users in the interwar period][w:] M. Rodak (red.),Margines społeczny Drugiej Rzeczypospolitej [The Marginalized in the Second Republic of Poland], Instytut Historii PAN, Neriton,Warszawa 2013.

Zbieg z więzienia – niebezpieczny kasiarz – zastrzelony [A prison escapee – dangerous safe-breaker – shot], „Kurier Powszechny”, 30.06.1935, nr 178, s. 5.

Zdeklasowani „kasiarze” [‘Safe-robbers’ outclassed], „Kurier Warszawski”, 31.05.1933, nr 149, s. 5.